Klasikler, insanların, hiçbir zaman "Okuyorum" demedikleri,
genellikle "Yeniden okuyorum" dedikleri kitaplardır.
Italo Calvino
Kitap fuarında standaki görevliye alacağım kitapların listesini verdim. Siparişin hazırlanmasını beklerken yanımdaki 20-22 yaşlarınıdaki türbanlı genç kız çekingen bir ifade ile “Afedersiniz size birşey sormak istiyorum. Alacağınız kitapları nasıl belirliyorsunuz. Ben dekitap okumak istiyorum ama ne alacağımı bilmiyorum”.
Genç kız kitap okumak istiyor ama ne okuyacağını ve nereden başlayacağını bilmiyordu. Kitap okumak isteyen bir insana yol gösteren bir klavuz ne yazık ki hiç bir yerde yok. Okuma alışkanlığı edinmek için mutlaka küçük yaşlarda okumaya başlamak gereklidir. Peki ama çocukların seveceği, onlara yararlı olacak kitapları nasıl belirleyeceğiz?
Ben bu konuda biraz şanslı idim. Cağaloğlu’nda büromun yakınında, karşı caddede Sıhhiye hanın üçüncü katındaki Can yayınlarına uğrardım kitap almak için. O dönem henüz kitapevleri caddelere inmemişti. Erdal bey yayınevinin salonunda bir masa üstünde yayınlanan kitapları sergiliyordu. İlk uğradığımda yayınevinin sahibi yazar Erdal Öz’e sormuştum “Kızım kitap okuma çağına geldi, neler okutmalıyım, nereden başlamalı” diye. Erdal bey her ay kızımın okuması için kitaplar seçerdi. Seçtiği kitapları çocuklar öyle çabuk okurlardı ki ay bitmeden uğramak zorunda kalırdım. Bugün de bu kitaplar yaz tatillerinde ve boş zamanlarda çocukların okuyacağı en güzel kitaplardır:
Pıtırcık serisi,
Pippi serisi,
Sihirbaz Oz,
Çarlinin çikolata fabrikası,
Şeker portakalı,
Pal sokağı çocukları,
Palavracı baron,
Küçük hafiyeler,
Martı.
Tabi bizim yazarlarımızı da unutmayalım; Aziz Nesin, Sait Faik, Sabahattin Ali, Rıfat Ilgaz,
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’nin modernleşme çabalarını hızlandırmak ve toplumu aydınlatmak için hızla batılı klasikler tercüme ettirilmişti. Milli eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in çabaları sonuçsuz kalmadı. Bugün Türkiye dünyadaki ülkelerden bir adım ileride ise bu çabaların katkısı inkar edilemez.
Yaşar Nabi Nayır'ın kurduğu Varlık Yayınları Türk kültür hayatına önemli katkılarda bulunmuştur. Hala kitaplığımda Varlık yayınlarının küçük boyda cebe sığan kitapları kitaplığımın en değerli eserleridir. Kendisini rahmetle anıyorum. Varlık bugün de değerli kitaplar yayınlıyor.
Orhan Kemal ve Yaşar Kemal'i okumasak bir yönümüz eksik kalır. Orhan Kemal yazdığı romanlarda hayatın gerçeklerini yaşayan sıradan insanları anlatır. Sağlam karakterler yaratır. O nedenledir ki günümüz de de değerini korumuştur. Sait Faik'in hikayeleri de insanlar gerçektir, sıradandır, hayatın tam içindedirler. Şimdi insanlara garip gelebilir ama sıradan insanların hikayelerini yazmak hele de filme çekmek iktidarlar için o dönem affedilmez bir suçtu. Hemen 'Komünist' damgası yenilir ve açlığa işkencelere mahkum edilirdiniz.
Çocukluğumun geçtiği orta anadolu kasabasının (Kayseri- Develi) zengin bir kütüphanesi vardı. Kütüphanedeki kitaplar Türk ve dünya klasiklerinden oluşuyordu. Bu kitapların çoğu Hasan Ali Yücel’in çevirttiği kitaplardı. İlk okuduğumuz jules Verne’nin macera kitaplarıydı. 80 günde devrialem, Aya seyahat, Denizler altında yirmibin fersah gibi. Bu kitaplar okuma alışkanlığı kazanmamızda çok faydalı olmuştur.
Sonraları Anton Çehov’un tüm kitapları ve Rus yazarları. Tolstoy, Gorki ve Dostoyevski’nin eserlerini yaz tatillerinde kütüphanede okurduk. Devamında Fransız, İngiliz klasik romanları ve diğerleri: Sefiller, Vadideki Zambak, Mont Kristo Kontu, Üç Silahşörler, Oliver Twist, David Copperfield, Büyük Umutlar, Savaş ve Barış, Anna Karanina, Don Kişot, Virginia Woolf'un Günlükleri vs.
Radyodaki çocuk oyunlarını ve okuma saatlerini heyecanla beklerdik İki çocuğun devrialemi en çok sevilen (arkası yarın) radyo dizisi idi. Yaşar Kemal’in İnce Memed romanını her akşam üstü Rüştü Asyalı’nın sesinden dinlerdik.
Türk ve dünya klasiklerinden hiç bir zaman vazgeçmemeliyiz. Kültürümüzün temel yapı taşlarıdır onlar. Yalnız bu klasikleri ciddi yayınevlerinin yayınladığı kitaplardan okumaya gayret etmeliyiz. Çünkü ucuz fiyata satılan çoğu klasik romanların çevirilerinin kötü bir türkçesi vardır. Ne yazık ki bu tür yayınevleri klasikleri kırpa kırpa kuşa çeviriyorlar. 500 sayfalık klasik roman bizde neredeyse 100 sayfa yayınlanıyor.
Batı medeniyeti kendisini antik Yunan ve Roma medeniyetine dayandırır. Antik Yunan medeniyeti filozof ve yazarları batı kültürünün temel taşlarıdır. Yunan ve Roma mitolojisini okumak eğlencelidir. Mitolojik hikayeleri okurken hikayelerdeki tanrı ve yarı tanrıların günümüzde de yaşadığını göreceksiniz!
Masallar, hele ki zengin ülkemiz coğrafyasındaki binbir çeşit masalları gelecek nesilleri mutlaka aktarmalıyız. "Simurg" hikayesini bilmeyen bu toprakların hikaye zenginliğinin farkına varamaz. Ne yazık ki bizim önem vermediğimiz bu masalları okuyan bazı batılı yazarlar sanki kendileri yeni bir düşünce ve fikir üretmiş gibi kitapların ana fikirlerini alıp yayınlayarak best-seller oluyorlar. (Örn. Secret).
Ünlü İtalyan yazar İtalo Calvino1956 yılında zaman ve mekan kaygısından kurtulmak için masallara yönelir. İtalyan masallarını bir kitapta toplar. Kitabın sunuşunda şunları söyler: "Şunu söylemeliyim ki bu bir sanrı, bir tür mesleki hastalık değildi. İşin başından beri bildiğim, daha önce de değindiğim bir inancımın sağlaması oldu bu deneyim: artık hiç kuşkum yok; masallar gerçektir."
Batı klasiklerini okuyup tadını almak için mutlaka romanın yazıldığı dönemle ilgili soso-ekonomik gerçekleri biraz bilmek gerekiyor. Yoksa okuduğumuz romanlardan gereken edebi tadı alamayabiliriz.
İzmirli hanımların kurduğu ve 15 günde bir toplanıp bir kitabı okuyup tartıştıkları çok güzel bir kitap klübü var:Dipnot Kitap Kulübü. İnternet sitelerini takip ediyorum ve çok faydalı bilgiler ediniyorum. Keşke bu kulüpler ülkemizde çoğalsa. İzmir yine aydınlık larınlara ulaşmamızda öncülük ediyor.
Dipnot kitap kulubü yeni başlayanlar için bir liste hazırlamış oldukça güzel bir liste.
Beyaz Geceler - Fyodor Dostoyevsky
Değişim - Franz Kafka
Hayvan Çiftliği - George Orwell
Kozmikomik Öyküler - Italo Calvino
Sait Faik Hayatı ve Eserleri
Beyaz Kaplan - Aravind Adiga
Atlılar - Joseph Kessel
Günlerin Köpüğü - Boris Vian
Küçük Şeylerin Tanrısı - Arundhati Roy
Onca Yoksulluk Varken - Emille Ajar
Portnoy un Feryadı - Philip Roth
Tatar Çölü - Dino Buzzati
Beni Asla Bırakma - Kazuo Ishiguro
Evdeki Silah, Nadine Gordimer
Fahrenheit 451 - Ray Bradbury
Karanlığın Yüreği - Joseph Conrad
Kutsa Beni, Ultima - Rudolfo Anaya
Nar Ağacının Gölgesi -Tarık Ali
Otomatik Portakal - Anthony Burgess
Ourania - J.M.G.Le Clézio
Tanrı Vernon Little - DBC Pierre
Uçurtma Avcısı - Halit Hüseyin
Murtaza - Orhan Kemal
Notos edebiyat dergisi 2010 yılında Türk edebiyatçılarının şeçtiği bir liste yayınladı.
Bence bu liste bugüne kadar hazılananların en iyisi. İyi okumalar.
1. İnce Memed 1, yaşar kemal
2. saatleri ayarlama enstitüsü, ahmet hamdi tanpınar
3. alemdağ'da var bir yılan, sait faik
4. memleketimden insan manzaraları, nâzım hikmet
5. don kişot, cervantes
6. kürk mantolu madonna, sabahattin ali
7. sevgili arsız ölüm, latife tekin
8. bütün öyküleri, sait faik
9. suç ve ceza, dostoyevski
10. parasız yatılı, füruzan
11. küçük prens, antoine de saint-exupery
12. kuyucaklı yusuf, sabahattin ali
13. dönüşüm, kafka
14. tutunamayanlar, oğuz atay
15. bereketli topraklar üzerinde, orhan kemal
16. yüzyıllık yalnızlık, gabriel garcia marquez
17. çavdar tarlasında çocuklar, j.d. salinger
18. aylak adam, yusuf atılgan
19. sevda sözleri, cemal süreya
20. beyaz kale, orhan pamuk
21. bütün öyküleri, çehov
22. yeraltından notlar, dostoyevski
23. fareler ve insanlar, steinbeck
24. korkuyu beklerken, oğuz atay
25. yabancı, albert camus
26. bütün şiirleri, orhan veli kanık
27. anayurt oteli, yusuf atılgan
28. benim adım kırmızı, orhan pamuk
29. dede korkut hikayeleri
30. puslu kıtalar atlası, ihsan oktay anar
31. martin eden, jack london
32. kuvayı milliye destanı, nazım hikmet
33. çalıkuşu, reşat nuri güntekin
34. huzur, ahmet hamdi tanpınar
35. zübük, aziz nesin
36. kırmızı pazartesi, gabriel garcia marquez
37. dost-yaşamasız, vüs’at o. bener
38. divan, yunus emre
39. yaşar ne yaşar ne yaşamaz, aziz nesin
40. çocuk ve allah, fazıl hüsnü dağlarca
41. büyük saat, turgut uyar
42. kuşlar da gitti, yaşar kemal
43. büyük umutlar, charles dickens
44. dava, kafka
45. baba evi, orhan kemal
46. memleket hikayeleri, refik halit karay
47. yanık saraylar, sevim burak
48. anna karenina, tolstoy
49. mrs. dalloway, virginia woolf
50. kendi gök kubbemiz, yahya kemal
51. yaban, yakup kadri karaosmanoğlu
52. o/ hakkari’de bir mevsim, ferit edgü
53. bir düğün gecesi, adalet ağaoğlu
54. goriot baba, balzac
55. morgue sokağı cinayeti, edgar allan poe
56. sonrası kalır, edip cansever
57. yaşlı adam ve deniz, hemingway
58. seyahatname, evliya çelebi
59. 1984, george orwell
60. gölgesizler, hasan ali toptaş
61. moby dick, herman melville
62. denemeler, montaigne
63. son şiirler, nazım hikmet
64. ishak, onat kutlar
65. bütün hikayeleri, ömer seyfettin
66. şeker portakalı, jose mauro de vasconcelos
67. sefiller, victor hugo
68. yılkı atı, abbas sayar
69. göçmüş kediler bahçesi, bilge karasu
70. yılanların öcü, fakir baykurt
71. gazap üzümleri, steinbeck
72. nutuk, atatürk
73. tuhaf bir kadın, leyla erbil
74. ayaşlı ve kiracıları, memduh şevket esendal
75. dorian gray’in portesi, oscar wilde
76. küçük kara balık, samed behrengi
77. tante rosa, sevgi soysal
78. çocukluğumun soğuk geceleri, tezer özlü
79. yerdeniz üçlemesi, ursula k. le guin
80. veba, albert camus
81. aziz bey hadisesi, ayfer tunç
82. robinson crusoe, daniel defoe
83. bütün yort savul’lar!, ece ayhan
84. çanlar kimin için çalıyor, hemingway
85. pal sokağı çocukları, ferenc molnar
86. ilyada, homeros
87. oblomov, ivan gonçarov
88. açlık, knut hamsun
89. berci kristin çöp masalları, latife tekin
90. tom sawyer, mark twain
91. sokrates’in savunması, platon
92. hababam sınıfı, rıfat ilgaz
93. malte laurids brigge'nin notları, rilke
94. kurutulmuş felsefe bahçesi, salah birsel
95. muhteşem gatsby, f. scott fitzgerald
96. dostlukların son günü, selim ileri
97. küçük ağa, tarık buğra
98. venedik’te ölüm, thomas mann
99. eylül, mehmet rauf
100. kötülük çiçekleri, baudelaire
